राष्ट्रीय वयोश्री योजना / Rashtriya Vayoshree Yojana
राष्ट्रीय वयोश्री योजना (RVY) ही BPL श्रेणीतील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी भौतिक सहाय्य आणि सहाय्यक-जीवन उपकरणे प्रदान करण्यासाठी भारताच्या केंद्र सरकारने २०१७ मध्ये सुरू केलेली योजना आहे. या योजनेचा उद्देश वयोवृद्ध लोकांच्या जीवनाचा दर्जा सुधारणे हा आहे ज्यांना वय-संबंधित अपंगत्व किंवा दुर्बलता आहे. ही योजना पूर्णपणे केंद्र सरकारद्वारे अर्थसहाय्यित आहे आणि सामाजिक न्याय आणि अधिकार मंत्रालयाच्या अंतर्गत असलेल्या कृत्रिम अवयव उत्पादन महामंडळ (ALIMCO) द्वारे लागू केली जाते.
भारत हा एक मोठा आणि ज्येष्ठ नागरिकांची वाढती लोकसंख्या असलेला देश आहे. २०११ च्या जनगणनेनुसार, ६० वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाचे सुमारे १०.४ कोटी लोक होते, जे एकूण लोकसंख्येच्या ८.६% होते. २०२६ पर्यंत ही संख्या १४.३ कोटीपर्यंत वाढण्याची अपेक्षा आहे, जी लोकसंख्येच्या १०.७% आहे. यापैकी बर्‍याच ज्येष्ठ नागरिकांना वय-संबंधित अपंगत्व किंवा दुर्बलता जसे की कमी दृष्टी, श्रवणदोष, दात गमावणे आणि लोकोमोटर अपंगत्व यामुळे विविध आव्हानांना सामोरे जावे लागते. या दोषांमुळे त्यांची हालचाल, संप्रेषण आणि दैनंदिन उपक्रम प्रभावित होतात आणि त्यांची स्वातंत्र्य आणि प्रतिष्ठा कमी होते.
या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी केंद्र सरकारने २०१७ मध्ये राष्ट्रीय वयोश्री योजना सुरु केली, जी BPL श्रेणीतील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी भौतिक सहाय्य आणि सहाय्यक-जीवन उपकरणे प्रदान करणारी योजना आहे. योजनेमध्ये वॉकिंग स्टिक्स, एल्बो क्रचेस, वॉकर्स, ट्रायपॉड्स, क्वाडपॉड्स, हिअरिंग एड्स, व्हीलचेअर्स, कृत्रिम दात आणि चष्म्यासारख्या उपकरणांचा समावेश आहे. ALIMCO द्वारे राज्य सरकार, जिल्हा प्रशासन आणि स्वयंसेवी संस्था यांच्या सहकार्याने आयोजित केलेल्या शिबिरांद्वारे पात्र लाभार्थ्यांना या उपकरणांचे मोफत वाटप केले जाते. ही योजना टोल फ्री हेल्पलाइन नंबर द्वारे उपकरणांसाठी देखभाल आणि दुरुस्ती सेवा देखील प्रदान करते.
या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे ज्येष्ठ नागरिकांना शारीरिक सहाय्य आणि सहाय्यक-जिवंत उपकरणांसह सक्षम करणे जे त्यांच्या शारीरिक कार्यांमध्ये सामान्यता आणू शकतात आणि त्यांना सन्माननीय आणि उत्पादक जीवन जगण्यास सक्षम करू शकतात. वृद्ध लोकांच्या गरजा आणि हक्कांबद्दल लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे आणि त्यांचा आदर आणि काळजी घेण्याची संस्कृती वाढवणे हे देखील या योजनेचे उद्दिष्ट आहे.
अमृत भारत स्टेशन योजना २०२३ अर्ज
राष्ट्रीय वयोश्री योजनेचे फायदे / Benefits of Rashtriya Vayoshree Yojana
- हि योजना वय-संबंधित अपंगत्व किंवा अशक्तपणाने ग्रस्त असलेल्या बीपीएल श्रेणीतील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विनामूल्य भौतिक सहाय्य आणि सहाय्यक-जीवन उपकरणे प्रदान करते.
- हि योजना वृद्ध लोकांची गतिशीलता, संप्रेषण आणि दैनंदिन उपक्रम सुधारण्यात मदत करते आणि त्यांचे जीवनमान सुधारते.
- ही योजना ज्येष्ठ नागरिकांचे त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांवर किंवा काळजीवाहू व्यक्तींवरील अवलंबित्व कमी करते आणि त्यांचा आत्मविश्वास आणि आत्मनिर्भरता वाढवते.
- ही योजना समाजातील ज्येष्ठ नागरिकांच्या सामाजिक समावेशात आणि सहभागामध्ये योगदान देते आणि त्यांचे वेगळेपण आणि दुर्लक्ष टाळते.
- ही योजना वृद्ध माणसांवरील राष्ट्रीय धोरण (NPOP) आणि पालक आणि ज्येष्ठ नागरिकांच्या देखभाल आणि कल्याण कायद्याच्या (MWPSCA) अंमलबजावणीला समर्थन देते, ज्याचा उद्देश भारतातील मोठ्या लोकांच्या हक्कांचे आणि कल्याणाचे रक्षण करणे आहे.
राष्ट्रीय वयोश्री योजनेसाठी अटी व शर्ती / Eligibility of Rashtriya Vayoshree Yojana
- ही योजना ताज्या सामाजिक-आर्थिक जातिगणना (SECC) डेटानुसार केवळ BPL श्रेणीतील ६० वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या ज्येष्ठ नागरिकांना लागू होते.
- या योजनेत फक्त त्या ज्येष्ठ नागरिकांचा समावेश होतो ज्यांना खालीलपैकी कोणत्याही वय-संबंधित अपंगत्व किंवा दुर्बलतेने ग्रासले आहे जसे कि कमी दृष्टी, श्रवण कमजोरी, दात गमावणे आणि लोकोमोटर अपंगत्व.
- ही योजना प्रति अपंगत्व/अशक्तपणा प्रति लाभार्थी फक्त एक उपकरण प्रदान करते. एकाच व्यक्तीमध्ये अनेक अपंगत्व/अशक्तता असल्यास, प्रत्येक अपंगत्व/अशक्तपणासाठी वेगवेगळी उपकरणे पुरवली जातात.
- ALIMCO द्वारे राज्य सरकार, जिल्हा प्रशासन आणि स्वयंसेवी संस्था यांच्या सहकार्याने आयोजित केलेल्या शिबिरांमधून या उपकरणांचे वितरण केले जाते. शिबिरांच्या आधी ALIMCO द्वारे केलेल्या सर्वेक्षणाद्वारे लाभार्थी ओळखले जातात.
- वापरकर्ता मॅन्युअल आणि वॉरंटी कार्डसह ही उपकरणे लाभार्थ्यांना विनामूल्य प्रदान केली जातात. लाभार्थींना उपकरणे कशी वापरायची आणि त्यांची देखभाल कशी करायची याचे प्रशिक्षण देखील दिले जाते.
- उपकरणे प्राप्त करताना लाभार्थींनी त्यांचे आधार कार्ड किंवा इतर कोणताही वैध ओळख पुरावा सादर करणे आवश्यक आहे.
- लाभार्थ्यांना ते उपकरण विकणार नाहीत किंवा इतर कोणाला हस्तांतरित करणार नाहीत या करारावर स्वाक्षरी करणे देखील आवश्यक आहे.
- लाभार्थी ALIMCO द्वारे प्रदान केलेल्या टोल-फ्री हेल्पलाइन नंबरद्वारे डिव्हाइसेससाठी देखभाल आणि दुरुस्ती सेवांचा लाभ घेऊ शकतात.
राष्ट्रीय वयोश्री योजनेसाठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत? / Documentation of Rashtriya Vayoshree Yojana
- आधार कार्ड किंवा इतर कोणताही वैध ओळख पुरावा
- नवीन SECC डेटानुसार बीपीएल कार्ड किंवा प्रमाणपत्र
- सक्षम वैद्यकीय अधिकाऱ्याने जारी केलेले अपंगत्व प्रमाणपत्र
- वयाचा पुरावा जसे की जन्म प्रमाणपत्र, मतदार ओळखपत्र, पॅन कार्ड.
- पत्त्याचा पुरावा जसे की रेशन कार्ड, वीज बिल, पाण्याचे बिल.
- पासपोर्ट फोटो
राष्ट्रीय वयोश्री योजनेचा अर्ज कसा भरायचा? / How Fill Rashtriya Vayoshree Yojana Form?
- ALIMCO च्या अधिकृत वेबसाईटला (https://alimco. in/) येथे भेट द्या.
- मुख्यपृष्ठावरील “योजना” टॅब अंतर्गत “राष्ट्रीय वयोश्री योजना” या लिंकवर क्लिक करा.
- पृष्ठावर दिलेल्या लिंकवरून अर्जाचा PDF डाउनलोड करा.
- अर्ज प्रिंट करा आणि आवश्यक माहिती जसे की नाव, वय, लिंग, पत्ता, संपर्क क्रमांक, आधार क्रमांक, बीपीएल स्थिती, अपंगत्व/अशक्तपणा प्रकार, आवश्यक उपकरणे ह्यांसह भरा.
- अर्जासोबत आधार कार्ड, बीपीएल कार्ड, अपंगत्व प्रमाणपत्र, वयाचा पुरावा, पत्ता पुरावा आणि फोटो यासारखी आवश्यक कागदपत्रे जोडा.
- ALIMCO द्वारे आयोजित जवळच्या शिबिरात किंवा जिल्हा समाज कल्याण अधिकारी किंवा इतर कोणत्याही नियुक्त प्राधिकरणाकडे अर्ज सबमिट करा.
- अर्ज आणि कागदपत्रांची पडताळणी केल्यानंतर कॅम्पमधून डिव्हाइस गोळा करा.