स्वच्छ विद्यालय अभियान २०२३ | Swacha Vidyalaya Abhiyan 2023

स्वच्छ विद्यालय अभियान २०२३ / Swachha Vidyalaya Abhiyan 2023

सर्व शाळांमध्ये मुला-मुलींसाठी स्वतंत्र स्वच्छतागृहे असावीत या शिक्षण हक्क कायद्याच्या आदेशाची पूर्तता करण्यासाठी तत्कालीन मनुष्यबळ विकास मंत्रालयाने (आताचे शिक्षण मंत्रालय) स्वच्छ विद्यालय अभियान २०१४ मध्ये सुरू केले होते. हे अभियान शाळांमध्ये सुरक्षित पिण्याचे पाणी, हात धुण्याची सुविधा, साबण, कचरा व्यवस्थापन प्रणाली आणि मासिक पाळीच्या स्वच्छता व्यवस्थापन सुविधा पुरवण्यावर देखील लक्ष केंद्रित करते. ही मोहीम केंद्रीय सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम (CPSE), राज्य सरकारे, स्थानिक संस्था, NGO आणि इतर भागधारकांद्वारे राबविली जाते. या मोहिमेचे उद्दिष्ट एक निरोगी शालेय वातावरण तयार करणे आणि मुलांमध्ये व शिक्षकांमध्ये योग्य आरोग्य आणि स्वच्छता वर्तन विकसित करणे किंवा त्यांना समर्थन देणे हे आहे.

शिक्षक पर्व पुढाकार २०२३

स्वच्छ विद्यालय अभियान फायदे / Benefits of Swachha Vidyalaya Abhiyan

• हे विद्यार्थ्यांची उपस्थिती आणि धारणा सुधारते, विशेषत: मुली, जे अनेकदा स्वच्छता सुविधांच्या अभावामुळे बाहेर पडतात.

• यामुळे मुलांमध्ये आणि शिक्षकांमध्ये जलजन्य आणि स्वच्छता-संबंधित रोगांचा धोका कमी होतो, ज्यामुळे त्यांच्या शिकण्याच्या परिणामांवर परिणाम होऊ शकतो.

• हे मुला-मुलींसाठी स्वतंत्र आणि पुरेशा सुविधा पुरवून लैंगिक समानता आणि प्रतिष्ठेला प्रोत्साहन देते.

• ते सुविधांच्या देखभाल आणि देखरेखीमध्ये मुलांना व शिक्षकांना समाविष्ट करून पर्यावरण जागरूकता आणि नागरी जबाबदारी वाढवते.

• हे मुलांना आणि शिक्षकांच्या सर्वांगीण विकासासाठी आणि कल्याणासाठी त्यांना स्वच्छ आणि आरोग्यदायी शिक्षण वातावरण प्रदान करून समर्थन करते.

स्वच्छ विद्यालय अभियान अटी आणि नियम / Eligibility For Swaccha Vidyalaya Abhiyan

• शिक्षण मंत्रालयाने विहित केलेल्या मानदंड आणि मानकांनुसार शाळांमध्ये पाणी, स्वच्छता सुविधांचे बांधकाम, दुरुस्ती किंवा नूतनीकरण करण्यासाठी CPSE जबाबदार आहेत.

• सुविधेसाठी जमीन, पाणीपुरवठा, वीज, संचालन आणि देखभाल निधी, देखरेख आणि मूल्यांकन, क्षमता निर्माण आणि समुदाय एकत्रीकरण यासाठी राज्य सरकारे जबाबदार आहेत.

• सुविधांसाठी पाणी, वीज, साबण आणि स्वच्छता सामग्रीचा नियमित पुरवठा सुनिश्चित करण्यासाठी स्थानिक संस्था जबाबदार आहेत.

• एनजीओ आणि इतर स्टेकहोल्डर्स हे तांत्रिक सहाय्य, जागरूकता निर्माण, वर्तन बदल संवाद, मासिक पाळी स्वच्छता व्यवस्थापन, शिक्षण आणि सुविधांसाठी समर्थन प्रदान करण्यासाठी जबाबदार आहेत.

• शाळा स्वच्छता समिती स्थापन करून, नियमित तपासणी करून, स्वच्छता मोहिमेचे आयोजन करून आणि स्वच्छतेशी संबंधित विशेष दिवस साजरे करून सुविधांचा योग्य वापर, स्वच्छता आणि देखभाल सुनिश्चित करण्यासाठी शाळा जबाबदार आहेत.

स्वच्छ विद्यालय अभियान आवश्यक कागदपत्रे / Documentation of Swaccha Vidyalaya Abhiyan

• CPSEs कडून शिक्षण मंत्रालयाकडे निवडलेल्या शाळांची माहिती, संख्या आणि सुविधांचा प्रकार, अंदाजपत्रकाचा अंदाज, वेळ आणि देखरेख यंत्रणा यांचा तपशील.

• प्रकल्पाच्या अंमलबजावणीसाठी CPSE आणि राज्य सरकारे किंवा स्थानिक संस्था यांच्यात सामंजस्य करार (MoU)

• प्रकल्प पूर्ण झाल्यानंतर CPSEs कडून शिक्षण मंत्रालयाला पूर्णत्वाचे प्रमाणपत्र, ज्यामध्ये प्रत्यक्ष झालेला खर्च, प्रदान केलेल्या सुविधांची संख्या आणि प्रकार, सुविधांचे फोटोज आणि लाभार्थ्यांचा अभिप्राय यांची माहिती असते.

• राज्य सरकारे किंवा स्थानिक स्वराज्य संस्थांकडून शिक्षण मंत्रालयाला त्रैमासिक आधारावर ऑपरेशन आणि देखभालीची स्थिती, पाण्याची गुणवत्ता चाचणी, वर्तनातील बदल संप्रेषण क्रियाकलाप, मासिक पाळी स्वच्छता व्यवस्थापन शैक्षणिक क्रियाकलाप आणि प्रकल्पासमोरील आव्हाने यांच्या माहितीसह प्रगती अहवाल.

स्वच्छ विद्यालय अभियान हा फॉर्म कसा भरायचा? / Swaccha Vidyalaya Abhiyan Registration

1. स्वच्छ भारत स्वच्छ विद्यालयाच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.

2. स्वच्छ भारत: स्वच्छ विद्यालय या लिंकवर क्लिक करा.

3. स्वच्छ विद्यालय अभियान २०२३ साठी अर्ज डाउनलोड करा.

4. शाळेचे नाव, पत्ता, संपर्क क्रमांक, ईमेल आयडी, नावनोंदणी केलेल्या विद्यार्थ्यांची संख्या, विद्यमान शौचालयांची संख्या, आवश्यक शौचालयांची संख्या हि सर्व सर्व आवश्यक माहिती भरा.

5. जमीन मालकीचे प्रमाणपत्र, पाणी पुरवठा प्रमाणपत्र, विद्युत पुरवठा प्रमाणपत्रे अशांसारखी सर्व आवश्यक कागदपत्रे संलग्न करा.

6. CPSE कार्यालय किंवा राज्य शिक्षण विभाग कार्यालय किंवा स्थानिक संस्था कार्यालयात कागदपत्रांसह अर्ज सबमिट करा.

7. संबंधित अधिकार्‍यांकडून मंजुरी आणि पुष्टीकरणाची प्रतीक्षा करा.