Grahak Sanrakshak Niyam 2020
ग्राहक संरक्षण (ई-कॉमर्स) नियम, २०२० हा नियमांचा एक संच आहे ज्याचा उद्देश ऑनलाइन वस्तू किंवा सेवा खरेदी करणाऱ्या ग्राहकांच्या हक्कांचे आणि हितांचे संरक्षण करणे आहे. केंद्र सरकारने ग्राहक संरक्षण कायदा, २०१९ अंतर्गत २३ जुलै २०२० रोजी हे नियम अधिसूचित केले होते. हे नियम सर्व ई-कॉमर्स संस्थांना लागू होतात, मग ते भारतात किंवा परदेशात नोंदणीकृत आहेत, जे भारतातील ग्राहकांना वस्तू किंवा सेवा देतात. नियमांमध्ये मार्केटप्लेस ई-कॉमर्स संस्था, इन्व्हेंटरी ई-कॉमर्स संस्था, फ्लॅश सेल प्लॅटफॉर्म आणि क्रॉस-बॉर्डर ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म देखील समाविष्ट आहेत.
ग्राहकांसाठी फायदे
-
ग्राहकांना ई-कॉमर्स संस्थांद्वारे ऑफर केलेल्या वस्तू किंवा सेवांबद्दल प्रतिक्रियात्मक स्पष्ट आणि अचूक माहिती देण्याचा अधिकार आहे, जसे की विक्रेत्याचे नाव आणि पत्ता, किंमत, कालबाह्यता तारीख, मूळ देश, वॉरंटी., रिटर्न पॉलिसी आणि तक्रार निवारण यंत्रणा.
-
ग्राहकांना वाजवी कालावधीत कोणत्याही दंड किंवा शुल्काशिवाय त्यांचे ऑर्डर रद्द करण्याचा किंवा परत करण्याचा अधिकार आहे जोपर्यंत त्यांनी स्वतः वस्तू किंवा सेवांचे नुकसान केले नाही.
-
ग्राहकांना चुकीच्या व्यापार पद्धतींपासून संरक्षित करण्याचा अधिकार आहे, जसे की दिशाभूल करणाऱ्या जाहिराती, खोटे दावे, किमती किंवा रेटिंगमध्ये फेरफार करणे किंवा छुपे शुल्क लादणे.
-
ग्राहकांना ई-कॉमर्स संस्था किंवा विक्रेत्यांविरुद्ध त्यांच्या अधिकारांचे उल्लंघन किंवा प्रदान केलेल्या वस्तू किंवा सेवांमधील कोणत्याही कमतरतेबद्दल तक्रारी दाखल करण्याचा अधिकार आहे.
-
ई-कॉमर्स संस्था किंवा विक्रेत्यांसह त्यांच्या विवादांचे जलद आणि प्रभावी निराकरण करण्यासाठी मध्यस्थी किंवा लवाद यांसारख्या पर्यायी विवाद निराकरण यंत्रणेमध्ये प्रवेश करण्याचा ग्राहकांना अधिकार आहे.
अटल बिमीत व्यक्‍ती कल्याण योजना २०२३
ई-कॉमर्स संस्थांसाठी अटी आणि नियम
-
ई-कॉमर्स संस्थांना उद्योग आणि अंतर्गत व्यापार प्रोत्साहन विभाग (DPIIT) मध्ये स्वतःची नोंदणी करावी लागेल आणि त्यांचे कायदेशीर नाव, पत्ता, वेबसाइट, संपर्क माहिती आणि त्यांच्या तक्रार अधिकाऱ्याची माहिती यासारखी माहिती प्रदान करावी लागेल.
-
ई-कॉमर्स संस्थांनी त्यांच्या वेबसाइटवर किंवा प्लॅटफॉर्मवर त्यांच्या तक्रारी अधिकाऱ्याचे नाव आणि संपर्क माहिती ठळकपणे प्रदर्शित करणे आवश्यक आहे, ज्यांनी ४८ तासांच्या आत ग्राहकांच्या तक्रारी स्वीकारल्या पाहिजेत आणि त्यांचे निराकरण केले पाहिजे आणि एक महिन्याच्या आत अहवाल द्यावा.
-
ई-कॉमर्स संस्थांना त्यांच्या प्लॅटफॉर्मवरील विक्रेते ते ऑफर करत असलेल्या वस्तू किंवा सेवांबद्दल अचूक आणि संपूर्ण माहिती देतात आणि ते सर्व लागू कायदे आणि नियमांचे पालन करतात याची खात्री करावी लागते.
-
ई-कॉमर्स संस्थांना त्यांच्या प्लॅटफॉर्मवरील वस्तू किंवा सेवांच्या किंमतींवर अन्यायकारक रीतीने प्रभाव पडत नाही किंवा ग्राहकांमध्ये त्यांच्या स्थानावर किंवा इतर घटकांवर आधारित भेदभाव होत नाही याची खात्री करावी लागते.
-
ई-कॉमर्स संस्थांना हे सुनिश्चित करणे आवश्यक आहे की त्यांनी कोणत्याही अनुचित व्यापार पद्धतींचा अवलंब केला नाही, जसे की वस्तू किंवा सेवांची गुणवत्ता किंवा वैशिष्ट्ये चुकीची मांडणे, बनावट पुनरावलोकने किंवा रेटिंग पोस्ट करणे, बनावट किंवा पायरेटेड उत्पादने विकणे किंवा पूर्वनिर्धारित व्यवहारात गुंतणे.
ई-कॉमर्स संस्थांसाठी आवश्यक कागदपत्रे
-
अद्वितीय ओळख क्रमांकासह DPIIT कडून नोंदणीचे प्रमाणपत्र.
-
त्यांच्या अटी आणि शर्तींची एक प्रत, गोपनीयता धोरण, परतावा धोरण, रद्द करण्याचे धोरण, विनिमय धोरण, वॉरंटी धोरण, शिपिंग धोरण, पेमेंट पद्धती आणि वितरण पद्धती.
-
विक्रेत्यांसह त्यांच्या प्लॅटफॉर्मवरील त्यांच्या कराराची एक प्रत जी त्यांच्या भूमिका आणि जबाबदाऱ्या निर्दिष्ट करते.
-
त्यांच्या ग्राहक तक्रार निवारण धोरण आणि कार्यपद्धतीची एक प्रत ज्यामध्ये त्यांच्या तक्रार अधिकाऱ्याची माहिती आणि पर्यायी विवाद निराकरण यंत्रणेचा समावेश आहे.
-
त्यांच्या वार्षिक अनुपालन अहवालाची एक प्रत ज्यामध्ये प्राप्त झालेल्या आणि सोडवलेल्या तक्रारींची संख्या, नोंदणीकृत आणि हटविलेल्या विक्रेत्यांची संख्या आणि अनुचित व्यापार पद्धतींना प्रतिबंध करण्यासाठी केलेल्या उपाययोजना यासारखी माहिती असते.
ई-कॉमर्स संस्थांसाठी फॉर्म कसा भरायचा?
-
DPIIT च्या अधिकृत वेबसाईटला https://dpiit.gov.in/ येथे भेट द्या.
-
“सेवा” विभागातील “ई-कॉमर्स संस्थांची नोंदणी” साठी लिंकवर क्लिक करा.
-
आवश्यक माहिती भरा जसे की तुमचे कायदेशीर नाव, पत्ता, वेबसाइट, संपर्क माहिती, ई-कॉमर्स संस्थेचा प्रकार (मार्केटप्लेस किंवा इन्व्हेंटरी), वस्तूंची श्रेणी किंवा ऑफर केलेल्या सेवा (जसे की इलेक्ट्रॉनिक, फॅशन, अन्न),
-
आवश्यक दस्तऐवज अपलोड करा जसे की तुमचे निगमन किंवा नोंदणीचे प्रमाणपत्र, तुमच्या अटी आणि शर्ती, तुमचा विक्रेत्यांसोबतचा करार, इ.
-
फॉर्म ऑनलाइन सबमिट करा आणि विहित शुल्क भरा.
-
तुमच्या युनिक आयडेंटिफिकेशन नंबर आणि तुमच्या नोंदणी प्रमाणपत्राची प्रत असलेले पुष्टीकरण ईमेल मिळवा.